Πόσο χρήσιμη είναι, άραγε, η στερεοσκοπική όραση στην Ζωγραφική ?

Όταν οι πρώτοι κάτοικοι της κεντρικής Γαλλίας αναπαριστούσαν στους τοίχους των σπηλαίων εικόνες με άλογα να καλπάζουν, ίσως δεν είχαν τις γνώσεις της αναγεννησιακής περιόδου σχετικά με την προοπτική και την απόδοση των τριών διαστάσεων μιας εικόνας. Αλλά το έκαναν, χρησιμοποιώντας απλές μαύρες γραμμές, οι οποίες προσέδιδαν την αίσθηση του βάθους (προσέξτε τα μπροστινά πόδια του αλόγου σε σχέση με τα πίσω στη διπλανή εικόνα).

Στον πραγματικό κόσμο, οι γραμμές, από μόνες τους, δεν ορίζουν ένα αντικείμενο. "Δε μπορείς να βρεις αντικείμενα που να έχουν γραμμές για περίγραμμα", παρόλο που οι περισσότεροι άνθρωποι αντιλαμβάνονται τα αντικείμενα του περιβάλλοντος με τη χρήση σχημάτων, χρώματος, σκιάς ή λεπτών αποχρώσεων για την απόδοση του βάθους, αναφέρει ο Patrick Cavanagh, του τμήματος Οπτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Harvard.
Κατά συνέπεια, η κατανόηση ενός σκίτσου, αναφέρει, δεν είναι αποτέλεσμα εξέλιξης του εγκεφάλου, αφού όλοι οι άνθρωποι, ανεξαρτήτως πολιτισμικών καταβολών, ακόμα και τα μωρά και οι πίθηκοι, μπορούν να κατανοήσουν ένα απλό γραμμικό σχέδιο. Η αποτελεσματικότητα των αναπαραστάσεων με τη χρήση απλών γραμμών "δεν επινοήθηκε, αλλά ανακαλύφθηκε από τους καλλιτέχνες", τονίζει. Ο Cavanagh ονόμασε αυτή την ανακάλυψη "κερκόπορτα του εγκεφάλου", μέσω της οποίας οι επιστήμονες θα μπορούσαν να μάθουν περισσότερα σχετικά με τον τρόπο που ο εγκέφαλος κατανοεί τον κόσμο.
Ο διάσημος σχεδιαστής κινουμένων σχεδίων, Jules Feiffer, έχοντας δουλέψει με την πένα και το μελάνι για δεκαετίες, αναγνωρίζει ότι "αυτό που βλέπουμε διαφέρει, συχνά, αρκετά από αυτό που πραγματικά υπάρχει". Μάλιστα αποκαλεί τις δύο διαστάσεων αναπαραστάσεις του "μεταφορές", σημειώνοντας πως αυτές είναι, τις περισσότερες φορές, πιο κατανοητές από τις αληθινές εικόνες.
Η έρευνα της Margaret Livingstone, καθηγήτριας νευροβιολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Harvard, έδειξε ότι οι άνθρωποι αναγνωρίζουν σε λιγότερο χρόνο καρικατούρες, παρά φωτογραφίες, εξηγώντας με αυτόν τον τρόπο γιατί ο εγκέφαλος "επιβραβεύει" περισσότερο την αναπαράσταση από την πραγματικότητα.
Μετά από χιλιάδες χρόνια απλού γραμμικού σχεδίου, και εκατοντάδες ακόμα πειραματισμού πάνω στην απόδοση της προοπτικής στην Τέχνη, πολλοί ερευνητές και καλλιτέχνες στοχεύουν τώρα στο να δημιουργήσουν την εμπειρία της τριδιάστατης απεικόνισης πάνω στο χαρτί ή στην οθόνη. Παρόλο που αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο με τις τρεις διαστάσεις του (λόγω της μοναδικής ικανότητας του εγκεφάλου μας να ανασυνθέτει τις δυο διαφορετικές εικόνες, που φτάνουν σε αυτόν από τον κάθε οφθαλμό, σε μια), η αναπαράσταση του φυσικού μας κόσμου, στην τέχνη και στον κινηματογράφο, αποτελεί πρόκληση.
Η περίπλοκη διαδικασία της μετατροπής μιας διδιάστατης απεικόνισης σε κάτι που ο ανθρώπινος εγκέφαλος να μπορεί να αντιληφθεί ως τριδιάστατο (όπως στην ταινία Avatar), και όχι απλά να το υποθέτει (όπως στις εικόνες των προϊστορικών αλόγων στους τοίχους των σπηλαίων), μαγνήτισε τη φαντασία του Christopher Tyler, διευθυντή του Κέντρου Εγκεφαλικής Απεικόνισης του Smith Kettlewell. Ωστόσο, η αναπαραγωγή μιας κινούμενης εικόνας στις τρεις διαστάσεις της, είναι μια πιο απαιτητική διαδικασία, εξηγεί ο Buzz Hays,  Υποδιευθυντής του Τεχνολογικού Κέντρου της Sony 3D. Επειδή ο άνθρωπος αποκτά την αίσθηση των τριών διαστάσεων, συγκεντρώνοντας και ανασυνθέτοντας τις διαφορετικές πληροφορίες που εκπορεύονται από κάθε οφθαλμό, σε μία και μοναδική εικόνα, η απόδοση τριδιάστατων ταινιών ή εικόνων που εκτυλίσσσονται σε πραγματικό χρόνο απαιτεί τη χρήση δύο ειδικά τοποθετημένων καμερών (σε συγκεκριμένη απόσταση η μία από την άλλη και υπό διαφορετική γωνία, ώστε να δημιουργούν στο θεατή την αίσθηση του βάθους).
Κατά προσέγγιση το 10% των ανθρώπων δεν έχουν στερεοσκοπική όραση (αντίληψη του βάθους), ως αποτέλεσμα μη σωστής ευθυγράμμισης των οφθαλμών ή διαταραχή στην εστίαση, γεγονός που καθιστά δυσχερή την αντίληψη του βάθους σε ταινίες 3D, στην τέχνη ή ακόμα και στα περιβάλλοντα αντικείμενα του φυσικού μας κόσμου. Αλλά, ίσως, αυτό είναι ιδιαίτερα βολικό για μερικά επαγγέλματα, σημειώνει η Livingstone.
Περίπου το 3% του γενικού πληθυσμού έχει μη ευθυγραμμισμένους οφθαλμούς. Αν και σπάνια μεταξύ επαγγελματιών αθλητών, η επίπτωση της αμβλυωπίας λόγω στραβισμού (συγκλίνων, αποκλίνων ή οιοδήποτε άλλου τύπου) φαίνεται ότι είναι υψηλότερη σε διακεκριμένους καλλιτέχνες, όπως δείχνει η έρευνά της.

Εξετάζοντας φωτογραφίες καλλιτεχνών, η Livingstone με την ομάδα της, βρήκε ότι οι Andrew Wyeth, Edward Hopper, Marc Chagall, Jasper Johns, Frank Lloyd Wright, Robert Rauschenberg, Alexander Calder και πολλοί άλλοι, είχαν κάποιο είδος στραβισμού (ακόμα και ο Rembrandt, όπως φαίνεται από τη μελέτη σειράς αυτοπροσωπογραφιών του και έργων χαρακτικής, είχε ένα ισχυρά αμβλυωπικό μάτι λόγω στραβισμού). Είναι άραγε τυχαίο ? Πρότεινε ότι άνθρωποι με αδρότερη στερεοσκοπική όραση μπορούν ευκολότερα να αποδώσουν στο χαρτί αυτο που που βλέπουν, είτε πρόκειται για την σκηνή ενός δείπνου, είτε για το σχέδιο ενός κτιρίου.
Παρά την πολυπλοκότητα του οπτικού φλοιού του ανθρώπινου εγκεφάλου και τα άλυτα μυστήρια που διέπουν τη λειτουργία του, αλλά και το πλήθος των ερευνών στην κατεύθυνση της κατανόησής του, πολλοί καλλιτέχνες δείχνουν να αγνοούν την ιδέα της οπτικής αντίληψης όταν ζωγραφίζουν. "Δε σκέφτομαι τίποτα όταν το κάνω," μας εκμυστηρεύεται ο Feiffer, καθώς σκιτσάρει με το μολύβι του έναν άνθρωπο να χορεύει. "Το μυαλό μου δεν επεξεργάζεται τις πληροφορίες".

http://www.scientificamerican.com/blog/post.cfm?id=why-so-many-artists-have-lazy-eyes-2010-06-04